ثبت ایده‎ها‎ی فکری به چه معنا هست ؟ ایده‎ها‎ی فکری در مقابل طرح‎ها‎ی صنعتی قرار می‎گیرند. در حالی که طرح‎ها‎ی صنعتی از قبیل یک اختراع در ماشین آلات کشاورزی، قابل لمس، محسوس و عینی هستند، ایده‎ها‎ی فکری غیرملموس و نامحسوس می‎باشند. ایده‎ها‎ی فکری نیز همچون طر‎ها‎ی صنعتی نیازمند ثبت می‎باشند که در اصطلاح انگلیسی به آن Intellectual Property یا مالکیت فکری گفته می‎شود.


ایده‎ها‎ی فکری در مقابل طرح‎ها‎ی صنعتی قرار می‎گیرند. در حالی که طرح‎ها‎ی صنعتی از قبیل یک اختراع در ماشین آلات کشاورزی، قابل لمس، محسوس و عینی هستند، ایده‎ها‎ی فکری غیرملموس و نامحسوس می‎باشند. ایده‎ها‎ی فکری نیز همچون طرح‎ها‎ی صنعتی نیازمند ثبت می‎باشند که در اصطلاح انگلیسی به آن Intellectual Property یا مالکیت فکری گفته می‎شود.


آنچه که در ذهن افراد ساخته می‎شود ممکن است جای امنی داشته باشد اما سرانجام ایده‎ها‎ نیز باید بر روی کاغذ نوشته شوند تا مورد سوء استفاده قرار نگیرند و شخص دیگری مدعی ایده نشود. از این رو ثبت ایده‎ها‎ی فکری نیز ضرورت می‎یابد. برای مثال هنگامی که شما کتابی را خریداری می‎کنید مالک جسم کتاب می‎شوید، اما خالق نوشته‎ها‎ و محتوای کتاب نخواهید بود زیرا محتوا با نام نگارنده به ثبت رسیده است.

 
انواع و اقسام محصولاتی که از آنها به عنوان ایده‎ها‎ی فکری یاد می‎شود و باید به ثبت برسند عبارتند از فیلم‎ها‎ی ویدئویی، فرمول‎ها‎ی شیمیایی، کتاب، انواع اجراها (اجرای هنری خوانندگی، نوازندگی و …)، نام شرکت‎ها‎، نقاشی، برنامه‎ها‎ی رادیو تلویزیونی، برنامه‎ها‎ی رایانه ای، اختراعات، نشانه‎ها‎ی جغرافیایی، طرح‎ها‎، تصاویر، علائم تجاری، گونه‎ها‎ی گیاهی، عطرها و … که هر کدام به نوعی در آنها فکر و ذهن انسان نقش ایفا می‎کند.

 
ثبت ایده‎ها‎ی فکری

بر طبق قانون ثبت، کسی که خالق یک اثر ادبی ـ هنری یا مخترع است، می‎تواند از اثر یا اختراع خود بهره برداری تجاری نیز نماید. حقوق مالکیت فکری می‎تواند فروخته، لیسانس و یا بخشیده گردد. به این معنا که خالق اثری می‎تواند خود از ایده اش استفاده کند یا از طریق فروش امتیاز یا لیسانس از آن بهره برداری نماید. لیسانس (license) مثل یک قرارداد اجاره است مالکیت محفوظ است اما برای زمان محدودی اجازه بهره برداری به دیگری داده می‎شود. یک ایده فکری می‎تواند همزمان توسط یک یا چند مالکیت فکری حمایت شود.

 
حقوق مالکیت ایده‎ها‎ی فکر توسط قانون به اجرا در می‎آید که با توجه به قانون هر کشوری سطح حمایت از مالکیت فکری میتواند کم یا زیاد باشد. البته به غیر از قانون‎ها‎ی داخلی، قوانین بین المللی و موافقت نامه‎ها‎ یا عهدنامه‎ها‎ی بین المللی وجود دارد که چند کشور عضو آن هستند و متعهد می‎شوند در روابطشان از حقوق اتباع یکدیگر در خاک یکدیگر حمایت کنند. برای مثال در کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس (مصوب ۱۸۸۳) که ایران هم در سال ۱۳۳۷ عضو آن شد، هر یک از کشورهای عضو متعهد شده اند تا از اختراع، علامت تجاری و طرح صنعتی اتباع خود در خاک یکدیگر حمایت نمایند.

هدف از ثبت ایده‎ها‎ی فکری

ثبت ایده‎ها‎ی فکری موجب می‎شود تا افراد سرمایه مادی و ذهنی خود را به کار ‎برند، نوآوری کنند و در صورتی که که از حاصل فکر آنها، قانون حمایت می‎کند و با ناقض قانون برخورد می‎کند، انگیزه آنها برای نوآوری و توسعه بیشتر در علم و فناوری افزایش می‎یابد. در صورتی که ایده‎ها‎ی فکری به ثبت نرسند، حمایتی از طرف قانون نیز صورت نمی گیرد که در این شرایط، افراد دلسرد می‎شوند و انگیزه آنها برای خلق ایده‎ها‎ی نو از بین می‎رود. این انگیزه نه تنها برای فرد بلکه برای جمع نیز مفید است و توازنی بین نیازهای خالق اثر و جامعه ایجاد می‎نماید. از طرف دیگر جامعه هم به اشکال مختلفی از حمایت مالکیت فکری می‎تواند بهره‎مند می‎گردد. به این معنا که حمایت از مالکیت فکری باعث رقابت سالم در بازار می‎شود و این در حالی است که اگر حمایت وجود نداشته باشد رقابت مکارانه ای شکل می‎گیرد که مشتریان فریب می‎خورند و منجر به رواج کالاهای تقلبی در بازار می‎شود. پس ثبت ایده‎ها‎ی فکری و به دنبال آن، حمایت قانون از این ایده، سبب می‎شود تا شاهد افزایش کیفیت کالاها، رشد تکنولوژی و فناوری باشیم.

 
چه ایده‎ها‎ی فکری قابل ثبت می‎باشند؟

ایده‎ها‎ی فکری با توجه به این که به چه حوزه ای وابسته هستند، متفاوت می‎باشند. گاهی ایده یک رمان است و تا زمانی که در ذهن نویسنده است و به ثبت نرسیده باشد، قابل حمایت نیست. اما همین که ثبت شد، انتشار یافت، از آن ایده اظهار شده حمایت می‎شود. برای ثبت ایده‎ها‎ی فکری سه شرط لازم است؛ جدید، قابل کاربرد در صنعت باشد و دارای خلاقیت، ابتکار و نوآوری باشند. همچنین ایده‎ها‎ی فکری باید با شرایط خاصی تجلی پیدا کنند تا قانون از آنها حمایت نماید.

 
مدارک لازم برای ثبت ایده‎ها‎ی فکری

        کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی

        فرم درخواست ثبت ایده و تکمیل آن

        ارائه ایده بصورت فایل PDF

 
 انواع مختلف ایده‎ها‎ی فکری

    حقوق مولف (Copyright) که حقوق مرتبط با آثار ادبی- هنری می‎باشد.
    حقوق اختراعات (Patents) که گواهینامه ثبت اختراع Patentنامیده می‎شود.
    طرح‎ها‎ی صنعتی (Industrial designs) که منظور از آن ویژگی‎ها‎ی ظاهر و زیبایی شناختی کالا است که جنبه خلاقانه و ابتکاری دارد و سبب چشم نوازی مشتریان محصول میگردد.
    علائم تجاری (Trademarks) که نشانه‎ها‎ و علامت‎ها‎یی هستند که سبب تفکیک کالاها و خدمات یک شخص یا شرکت از کالاها و خدمات یک شخص یا شرکت دیگر می‎شوند و در بازار به عنوان شناسنامه یک کالا یا خدمات معرفی می‎گردند.
    نشانه‎ها‎ی مبداء جغرافیایی کالا (Geographical indications ) به این معنا که برخی از کالاها به علت مبداء جغرافیایی‏شان کیفیت و ارزش خاصی پیدا می‌کنند و قانون نیز با ضوابط و شرایط ویژه ای از این اسامی حمایت می‎کند. باری مثال زعفران قائنات یا گلاب قمصر که نام جغرافیایی آنها کیفیت خاصی را در ذهن مصرف کننده ایجاد می‎کند که بر طبق قانون تنها کسی می‎تواند از این نشان استفاده کند که کالایش را در آن منطقه جغرافیایی تولید نمایند.
    رازهای تجاری (Trade secrets) مربوط به اطلاعات محرمانه ای می‎باشند که ارزش تجاری دارند و قانون از آنها حمایت می‎نماید.
    گونه‎ها‎ی جدید گیاهی (New plant varieties) در حوزه کشاورزی در کنار گونه‎ها‎ی جدیدی که از طریق پیوند و یا امروزه مهندسی ژنتیک تولید می‎شود، به پیوند زننده یا تولید کننده حقوقی تعلق می‎گیرد و تولید محصول تا مدت خاصی در انحصار او قرار داده می‎شود.
    رقابت غیر منصفانه (Protection against unfair competition) یک عنوان کلی که از نظر قانون، تجارت باید منصفانه باشد و مکارانه نباشد. تاجران در بازار باید انصاف داشته باشند و اگر رقابت و رفتار غیرمنصفانه وجود داشته باشند، قانون با آن برخورد می‎نماید.